Begleitheft
zum Download
Ausführliche Werkbeschreibung
Im Labyrynt
Luise von Cossart, Videoperformance, Lä.nge 7:24 min (Schleife); 2023
In der Weite des ehemaligen RAW-Geländes bewegt sich eine einzelne Protagonistin durch ein aus Gips gestreutes Labyrinth. Die Wege, Schleifen und Sackgassen ziehen sich über den gesamten Boden der Halle – eine ausgebreitete Kartografie des Suchens. Mit beharrlichen Schritten folgt sie den Linien, kehrt um, orientiert sich neu. Das Knirschen von Glas, das Rascheln vergilbter Unterlagen und das Geräusch beschleunigender Züge bilden die akustische Kulisse dieses tastenden Erkundens. Der zentrale Moment der Arbeit liegt im Sich Verlaufen.
Die Irrwege wurden instinktiv gestreut, ohne vorherige Planung, wodurch eine Gleichzeitigkeit von Intuition und Unbestimmtheit entsteht. Die kleine, beinahe figürliche Gestalt der Protagonistin steht im starken Kontrast zur Größe der Halle. Ein visueller Verweis auf das Verhältnis zwischen Eingrenzung und Erkundung. Labyrinth und Zufall existieren hier nicht als Gegensätze, sondern als kooperative Kräfte im Prozess des Suchens.
Als erste Arbeit des Projekts Schichtwechsel markiert dieses Werk den Beginn einer künstlerischen Auseinandersetzung mit Raum, Orientierung und Veränderung. Es entstand aus der Erfahrung des Übergangs – einer neuen Stadt, eines neuen Ortes, einer gesellschaftlichen Umbruchszeit.
Hier beginnt die Suche.
Was tun mit verblühten Blumen?
Luise von Cossart, Papier, 46 x 68 cm; 2023
Die sechsteilige Werkreihe, bestehend aus DDR-Musterblättern, zeigt ein immer blasser werdendes Blumenmuster. Ausgangspunkt ist ein vertrautes, ornamentales Motiv, das mittels Lasertechnik schichtweise abgetragen wurde. Das Muster wird zum Echo, zur Erinnerung einer Erinnerung. Diese allmähliche Auflösung verweist auf den Prozess gesellschaftlicher und individueller Alterung – auf das Verschwinden von Vertrautheit und das gleichzeitige Entstehen von Fremdheit. Ein Wandel in der Gesellschaft, der nicht nur auf politischer, sondern auch auf privater Ebene spürbar wird. Sie untersucht das Spannungsverhältnis zwischen materieller Oberfläche und kollektiver Erinnerung. Die Arbeit spiegelt die Herausforderungen des Erinnerns und Verstehens der eigenen Geschichte wider. Sie entstand in einer Phase des beschleunigten Wandels, als der Zerfall der Gebäude – und mit ihm die materiellen Spuren der DDR – sichtbar wurde. Ein Nachhall des Vertrauten auf dem Weg ins Unsichtbare. In diesem Spannungsfeld zwischen materieller Spur und erinnerter Bedeutung entfaltet sich eine Reflexion über die Fragilität historischer Narrationen und die Bedingungen ihrer Sichtbarkeit.
Zeitkapseln oder Spuren verlorener Räume II
Luise von Cossart, Glas, Kohle; 2023
Die Arbeit Zeitkapseln besteht aus drei geblasenen gläsernen Behältnissen mit mehreren Kammern, die jeweils einige Stücken Kohle umschließen – Überreste verbrannter Gebäude des RAW-Geländes in Halle (Saale). Die Kapseln fungieren als Verwahrungsobjekt, als Erinnerungsstück und als Momentaufnahme zwischen materieller Zerstörung und symbolischer Kontinuität. Die Arbeit erzählt vom Loslassen, Abschied nehmen und von den Veränderungen, die damit einhergehen.
Das Glas fungiert hierbei als Grenze und Vermittler zugleich. Es konserviert das Fragment und überführt es zugleich in einen neuen Bedeutungsraum: von der Spur zur Form, vom Verlust zum Objekt. Das Sammeln und Einschließen der Kohle markiert den Versuch, eine Geste der Bewahrung gegen den fortschreitenden Verfall zu setzen. Was in der materiellen Welt vergeht, findet im Werk eine zweite Existenz – als verdichtete Erinnerung und als Reflexion über das Verhältnis von Zeit, Ort und Materie. Von Cossart bewahrt die letzten Spuren Ihrer Suche vor Ort auf. Der Vergänglichkeit zum Trotz.
Spuren verlorener Räume
Luise von Cossart, Farbe und Kohle auf Leinwand; 2024, 110x170cm
In reduzierter Farbigkeit zwischen tiefem Schwarz und einem ins Weiß changieren, entfaltet sich ein fragmentarischer Blick auf die Räume des ehemaligen RAW-Geländes in Halle. Ein Fenster mit Spitzenvorhang, alte Neonröhren, architektonische Bruchstücke – Spuren einer verschwindenden Ästhetik und zugleich Träger von Erinnerung. Ein Zustand der Verzerrung, in dem der Raum sich durch das Gewicht der Zeit verbiegt und verändert.
Zentral ist hier die Materialität des Werkes: Die Künstlerin arbeitet mit verbrannter Kohle, die sie nach einem Brand auf dem Gelände gesammelt hat. Das Trägermaterial wird so selbst zum Archiv, zum Speicher von Ort und Zeit. Die Transformation des zerstörten Materials in malerische Substanz ist eine Geste der Umwandlung – von Verlust zu Präsenz, von Vergänglichkeit zu Dauer. Es wird ein Spannungsfeld zwischen der Dokumentation von Verfall und der Transformation in etwas Neues eröffnet.
Der Spitzenvorhang, der sich über die rechte Bildhälfte erstreckt, fungiert als wiederkehrendes ikonisches Element im Werk von Cossarts. Er verweist auf eine kulturell eingeschriebene Bildlichkeit gewohnter Vertrautheit, die sich in der kollektiven visuellen Erinnerung verankert hat. Das Werk verhandelt Fragen nach der Persistenz und Stetigkeit des Materiellen und der Möglichkeit, durch künstlerische Praxis Erinnerung zu bewahren. Es setzt dem Chaos einen Moment der Verdichtung entgegen – eine Form, die aus dem Verfall hervorgeht und ihm zugleich widerstrebt.
Zwischentöne by k_einheit
Audioaufzeichnungen, 2024–2025
Die Audioaufzeichnungen geben den Stimmen der Teilnehmenden und Besuchenden Raum. Im Anschluss an die Generationendialoge und Workshops des Projekts “Generationsgeschichten” erzählten sie von Eindrücken, Erlebnissen und Gedanken, im Nachgang der Veranstaltungen. Manche antworteten auf konkrete Fragen, andere erzählten frei von persönlichen Erfahrungen, Emotionen oder Beobachtungen.
Die Aufnahmen sind mehr als eine Dokumentation – sie sind Erinnerungsstücke. Sie machen hörbar, wie Menschen Geschichte und Gegenwart deuten, welche Fragen sie bewegen und welche Hoffnungen sie tragen. Jede Stimme ist ein Fragment eines größeren Ganzen, ein Echo gemeinsamer Erfahrung.
So entstand ein vielstimmiges Klangarchiv europäischer Erinnerungskultur, das hörbar macht, wie unterschiedlich Menschen Geschichte und Gegenwart erleben. Die Stimmen erzählen von Transformation und Umbruch, von Familiengeschichten und gesellschaftlichen Erfahrungen, die bis heute nachwirken. Sie zeigen, wie Erinnerung, Identität und Zugehörigkeit in jeder Generation neu ausgehandelt werden.
Inhaltlich finden sich in den Aufnahmen Themen wie ostdeutsche Identität, die Rolle von Erinnerung in Familiengeschichten, Generationen im Dialog, Bleiben und Gehen, Aktivismus und gesellschaftlichen Wandel. Auch die Perspektiven aus Polen und Tschechien erweitern das Bild: Sozialismus, Transformation, Religion, Migration und europäische Solidarität erscheinen als Teil einer gemeinsamen, doch unterschiedlich gelebten Geschichte.
Aufgezeichnete Veranstaltungen:
-
05. November 2024: Aktivismus verbindet: Generationen im Dialog (Zwickau)
-
07. November 2024: Should I stay or should I go? Wenn Leben in Ostdeutschland (un)möglich ist (Chemnitz)
-
17. Dezember 2024: Zukunftsfrage(n) Erzgebirge: Bleiben oder Gehen? (Thalheim)
-
14. März 2025: Workshop in Warschau, Polen
-
21. Mai 2025: Workshop in Budweis, Tschechien
-
22. November 2024: Workshop in Chemnitz, Deutschland
-
Die Stimmen laden ein, zuzuhören – nicht, um Antworten zu finden, sondern um die Vielfalt von Perspektiven zu begreifen, die unsere gemeinsame Geschichte tragen.
Collagen by k_einheit
2024 - 2025
In der zweiten Projektphase von “Generationsgeschichten: Grenzen überwinden, Identität(en) gestalten” wurden Workshops in Deutschland, Polen und Tschechien mit jungen Menschen (1997 - 2012) durchgeführt. Im Anschluss kamen die Teilnehmenden zu einer gemeinsamen Online-Konferenz im Sommer 2025 zusammen. Jede Collage erzählt von einem Ich – und zugleich von einem Wir. Aus Gesprächen, Erinnerungen und Visionen sind Bildräume entstanden, in denen Vergangenes und Zukünftiges ineinandergreifen. Zeitungsschnipsel, Fotos, Worte und Farben werden zu Schichten eines kollektiven Gedächtnisses.
Die Collagen halten fest, was im Wandel ist: Identität als bewegliche Struktur, als Zwischenraum von Geschichte und Gegenwart. Sie zeigen Spuren von Transformation – Familiengeschichten, Orte des Umbruchs, Brüche und Neubeginne. Was bleibt, wenn Systeme verschwinden? Was entsteht, wenn Grenzen sich öffnen?
Wie in einem Mosaik verbinden sich persönliche Fragmente zu einem europäischen Bild: kein geschlossenes Narrativ, sondern ein offener Prozess. Erinnerung wird hier nicht archiviert, sondern weitergeführt – als Einladung, die eigene Geschichte mitzudenken.
Durchgeführte Workshops:
-
14. März 2025: Workshop in Warschau, Polen
-
21. Mai 2025: Workshop in Budweis, Tschechien
-
22. November 2024: Workshop in Chemnitz, Deutschland
Graphic Reordings by k_einheit
Stephanie Brittnacher, 2024; Mimi Hoang, 2024
Die Graphic Recordings von Stephanie Brittnacher und Mimi Hoang sind im Rahmen des Projekts “Generationsgeschichten” im Jahr 2024 entstanden. Während verschiedener Generationendialoge in Chemnitz und Umgebung übersetzten die Künstlerinnen gesprochene Worte, Diskussionen und Stimmungen in eine bildhafte Sprache. Linien, Figuren und Symbole halten fest, was im Moment geteilt wurde – Gedanken, Fragen und Emotionen, die sonst flüchtig bleiben, werden in visuelle Spuren verwandelt.
So entsteht ein kollektives Gedächtnis in Bildern: Jede Zeichnung verdichtet das Gesagte und Gehörte zu einer erzählerischen Topografie. Sie dokumentierten nicht nur Inhalte, sondern auch Atmosphären – das, was zwischen den Worten schwingt. Dadurch laden die Werke dazu ein, die Ereignisse erneut zu durchleben, nachzuvollziehen und weiterzudenken.
Inhaltlich visualisieren die Graphic Recordings Themen, die das Spannungsfeld zwischen Herkunft, Zugehörigkeit und Zukunft sichtbar machen: Wie begegnen sich Generationen in ihrem Engagement und Aktivismus? Was bedeutet es, in Ostdeutschland zu bleiben – oder zu gehen? Und wie verändern sich Lebensperspektiven in strukturschwachen Regionen wie dem Erzgebirge? Die Bilder machen diese Fragen sichtbar. Sie zeigen Stimmen, Beziehungen und Brüche – Momente der Verbundenheit ebenso wie des Auseinandergehens.
Die Graphic Recordings öffnen so einen Raum des gemeinsamen Erinnerns. Sie machen Dialoge erfahrbar, in denen unterschiedliche Perspektiven, Generationen und Lebensrealitäten aufeinandertreffen. Das Zeichnen selbst wird dabei zur Geste der Verbindung – zwischen Sprecherinnen und Zuhörerinnen, Vergangenheit und Gegenwart, Dokumentation und Interpretation.
Begleitete Veranstaltungen:
-
Stephanie Brittnacher
-
28. September 2024: CHEMNITZER WANDELungen: Generationendialog mit k_einheit (Chemnitz; gemeinsam mit bpb)
-
-
Mimi Hoang
-
05. November 2024: Aktivismus verbindet: Generationen im Dialog (Zwickau)
-
07. November 2024: Should I stay or should I go? Wenn Leben in Ostdeutschland (un)möglich ist (Chemnitz; gemeinsam mit Jugendstil und DaMOst)
-
17. Dezember 2024: Zukunftsfrage(n) Erzgebirge: Bleiben oder Gehen? (Thalheim)
-
Das Nest der Arachne
Luise von Cossart, Skulptur; Glas, Spitzenvorhänge (aus dem RAW-Gelände), Seil/Schnur; 2025
Das Nest der Arachne entsteht vor Ort im Dialog zwischen der Künstlerin und den Besucher*innen. Ausgangspunkt der Arbeit ist der Raum der Werkstatt und aufgespannte Spitzenvorhänge aus dem ehemaligen RAW-Gelände, die zu fragilen Neststrukturen gewoben werden. Im Verlauf der Ausstellung füllen sich diese Nester mit kleinen Glaskapseln – Behältnissen, die von der Künstlerin vorbereitet und von den Teilnehmenden mit persönlichen Erinnerungen, Gedanken, Fragen oder Assoziationen versehen werden.
So entsteht ein wachsendes Gefüge aus Individuellem und Gemeinschaftlichem, eine sich verdichtende Topografie geteilter Erfahrung. Das Material der Spitzenvorhänge verbindet die ästhetische Sprache des RAW-Geländes, wie sie der Künstlerin vertraut ist, mit der gegenwärtigen räumlichen Situation der Werkstatt – einem Stellvertreterort ihrer eigenen Arbeitsweise und Erinnerung.
Die Arbeit spannt den Bogen über das gesamte Projekt Schichtwechsel: Sie greift den Habitus des Festhaltens und der Retrospektive auf, wendet den Blick jedoch zugleich in die Gegenwart. In der gemeinschaftlichen Handlung des Füllens und Verknüpfens entsteht ein neuer Ansatz des Erinnerns – kein archivierendes, sondern ein lebendiges, atmendes Gedächtnis. Der Titel verweist auf den altgriechischen Begriff der Arachne (ἀράχνη) zu deutsch: „Spinne“ und damit auf das historische Symbol des Webens und Spinnens als kollektive, schöpferische Tätigkeit. Dieses Motiv verbindet die kulturelle Arbeit des Erinnerns mit der künstlerischen Praxis des Verflechtens. Dieses Nest der Arachne wird so zu einem Ort des Neuanfangs für eine neue Form von kollektivem Gedächtnis.
Inventurdifferenz
Luise von Cossart, Zitatselektion; Bleisatz auf DDR Papier und RAW Unterlagen; Edition 2023
“Eine Inventurdifferenz ist die Abweichung zwischen dem Soll-Bestand und dem Ist-Bestand eines Unternehmens, die auf Fehler, Schwund, Diebstahl, Verderb, oder andere Ursachen zurückzuführen ist.”
Von dieser nüchternen Definition löst sich die Arbeit und überträgt sie in einen künstlerischen Kontext, in dem Differenz als metaphorischer Raum der Erinnerung und des Fragens erscheint. Die Arbeit versammelt eine Auswahl von Zitaten, entnommen aus den verbliebenen Unterlagen aus den Archiven des ehemaligen RAW in Halle (Saale). Präsentiert in herausnehmbaren Hängeregistraturen, werden sie zu materiellen Zeugen vergangener Ordnungen.
Inventurdifferenz versteht sich als Versuch, diesen Verlust sichtbar zu machen – als Ist-Zustand, der dem abwesenden Soll der Vergangenheit gegenübertritt. Materialität, Typografie und Herstellungsweise lehnen sich an die originalen DDR-Archivpraktiken an. Durch diese formale Nähe entsteht ein Spannungsfeld zwischen Authentizität und Inszenierung. Das Werk erscheint zugleich als historisches Dokument und als dessen bewusste Rekonstruktion – eine performative Geste, die die Unmöglichkeit einer exakten Wiedergabe von Geschichte offenlegt.
Die Zitate wurden nach ihrer emotionalen Intensität und ihrer „gefühlten Wahrheit“ ausgewählt – nach jenen Sätzen, die Fragen hervorrufen, Irritation stiften oder eine Überzeugung in sich tragen, dass Wahrheit in ihnen eingeschlossen liegt. In dieser Selektion verdichtet sich die subjektive Dimension der Recherche: Eine Suche nach Wahrhaftigkeit im Fragmentarischen, ein Tasten durch Erinnerung und Erzählung.
Inventurdifferenz reflektiert somit nicht nur einen historischen Zustand, sondern auch den Akt des Sammelns, Deutens und Zweifelns selbst. Sie markiert den Zwischenraum zwischen Fakt und Gefühl, Dokument und Fiktion – und wird damit zu einem zentralen Kommentar innerhalb des Projekts Schichtwechsel, das sich der Frage nach der Rekonstruktion von Vergangenheit stellt.
Phaeton, der Strahlende
Luise von Cossart, hängende Skulptur (4-teilig); Glas, Metall; 2025
Im Raum verteilt hängen vier gläserne Skulpturen von der Decke. Jede Form besteht aus einer hohlen Glaskugel, über die während des Entstehungsprozesses ein oder mehrere Metallringe gezogen wurden. Diese Metallteile sind Fundstücke aus dem RAW-Gelände in Halle – Überreste technischer Apparaturen, deren ursprüngliche Funktionen für die Künstlerin unklar sind. Gerade diese Ungewissheit bildet den Ausgangspunkt der Arbeit: Sie eröffnet einen Raum der Hypothese, des imaginativen Rückschlusses auf Vergangenes, dessen Teil man nie war, dem man sich jedoch ausgesetzt sieht – in den stillen, verlassenen Räumen, in den unerzählten Geschichten des Ortes.
Der hohle Glaskörper, der an einen Planeten erinnernden Skulptur, markiert hier eine materielle Leerstelle, dessen sich eine inhaltliche Hypothese anschmiegt. Die formale Assoziation mit der Form eines Planeten stellt zudem einen Rückbezug auf die hypothetische Existenz eines zusätzlichen Planeten in unserem Sonnensystem namens Phaeton.
Damit verhandelt die Arbeit auf dieser Ebene die inhaltliche Tätigkeit und Verortung der Künstlerin innerhalb des Schichtwechsel-Projekts – eine hypothetische Annäherung und der Blick durch das Fernrohr des Astronoms in die eigene Vergangenheit.
Fußnote: Der Wissenschaftler Johann Daniel Titius stellte im 18. Jahrhundert eine empirische Formel auf, die die Bahnabstandsverhältnisse der damals bekannten Planeten in unserem Sonnensystem, beschreiben sollte. Aufgrund dieser Formel kam er zu dem Schluss, dass sich zwischen Mars und Jupiter ein zusätzlicher Planet befinden müsste – den er Phaeton nannte. Diese Theorie konnte widerlegt werden.
Renovierung von verlorenen Orten
Luise von Cossart, Annina Sarantis, Videoperformance, Projektion; Länge 27:24 min (Schleife); 2022
In einer Halle der ehemaligen Schmiede steht eine bunt besprühte Maschine – ein Relikt vergangener Arbeit und Erinnerung. In der Videoarbeit wird dieses Objekt von zwei Personen in einen abstrakt weißen Zustand überführt. Während sie Schicht um Schicht auftragen, tropft Regen durch die löchrige Decke. Geräusche des Tropfens vermischen sich mit dem gleichmäßigen Rhythmus ihrer Gesten. So entsteht ein stilles Zusammenspiel von Körper, Raum und Material.
Mit fortschreitendem Prozess verwandelt sich die Maschine zunehmend in einen Kontrastpunkt zum brüchigen Umfeld. Die weiße Oberfläche wirkt wie eine Projektion des Unversehrten – ein Versuch, den Verfall für einen Moment aufzuhalten. Doch dieser Akt der Übermalung bleibt ambivalent: Er ist sowohl eine Geste der Bewahrung als auch des Überschreibens.
Das „Weißeln“ wird so zu einer performativen Handlung, die Zeit und Erinnerung thematisiert. In einem beinahe vergeblichen Versuch, die Zeit rückwärts laufen zu lassen, entsteht eine Spannung zwischen der Veränderung des Objekts und dem sichtbaren Zerfall des Raumes. Der Akt des Übermalens überbrückt die zeitliche Lücke zwischen Vergangenheit und Gegenwart und lässt die Geschichte des Ortes als körperliche Spur neu aufscheinen.
Exhibition
booklet for
download
Instructions in the exhibition
Locations
Every memory has a place. Find your place and mark it with a sticky dot. You’re also welcome to place dots outside the boundaries shown. Do you have many places of memory? Leave several sticky dots.
Point by point, we fill the empty spaces with places of memory.
I am ...
Identity can be understood as the answer to the question of who you are. It arises from the interplay between your inner self and the social environment that shapes you. Identity is not a rigid construct. It is a constant process of negotiation and positioning.
The collaborative work “I am ...” makes this process visible. It shows how diverse these affiliations can be: regional, cultural, familial, social. We are never just one thing but always many things at once.
The threads overlap, intertwine, and cross. This creates a collective image in which personal biographies and intergenerational similarities are connected.
How it works:
Choose the color that symbolizes your generation. Use this color to mark all your perceived affiliations along the given points.
Zwischentöne (“nuances”)
Following the intergenerational dialogues and workshops in Germany, Poland, and Czechia, we captured the voices of participants. They make audible how people interpret history and the present, what questions move them, and what hopes they carry. Each voice is a fragment of a larger whole, an echo of shared experience.
Grab some headphones and let the voices speak for themselves.
The soundtrack to the exhibition
This playlist collects your songs from places that have shaped you, from futures you imagine, from an East that allows to be retold.
Add your song and become part of the audible We!
Click here for the playlist: https://nextgeneast-sound.my.canva.site/
Collages (2024 - 2025)
The collages were created during four workshops in Germany, Poland, and the Czech Republic. The aim of these workshops was to examine socialism, the transformation after 1989, and possible futures in the respective national and European contexts. The participants approached questions of history, memories, and identities in a personal manner.
In Chemnitz (Germany), an open discussion arose about personal identity in the tension between East German experience and European perspective. The effect of the transformation on participants' own lives was also reflected upon.
In Warsaw (Poland), participants worked with private photographs from the late 1980s and early 1990s. They put themselves in the shoes of the people or objects depicted, formulated their hopes and expectations for the period of change, and considered these thoughts from today's perspective.
In Budweis (Czech Republic), the focus was on the question: “What stories do we want to tell?” The participants worked on themes or emotions that became meaningful to them during the workshop and translated them into their own visual narratives.
Take time to look at, lift up, and explore these fragments.
Graphic Reordings by k_einheit
Stephanie Brittnacher, 2024; Mimi Hoang, 2024
The graphic recordings shown here were created as part of the Generational Dialogues. These encounters brought together people of different ages to talk about issues of the present, memories of the past, and ideas about the future.
Artists Stephanie Brittnacher and Mimi Hoang live-translated the diverse thoughts, statements, and emotions of the participants into visual images. The results were graphic recordings that make the conversations visible and preserve their dynamics, openness, and diversity of voices.
Inventurdifferenz
“Inventory discrepancy”; selection of quotations; lead typesetting on GDR paper and RAW documents; 2023 edition
The quotations exhibited are taken from handouts for employees of the Reichsbahn (railway) repair workshop (RAW) in Halle (Saale). They were part of a comprehensive propaganda system that aimed to convey the socialist worldview, generate approval for the state, and exercise social control.
In the GDR, political communication shaped almost all areas of life: school, work, leisure, media, and art. The content issued by the state was not only intended to inform, but also to create emotional bonds and convey a sense of shared mission. This language was intended to promote identification with the state and differentiation from the West, especially the Federal Republic of Germany. Propaganda in the GDR thus had several functions: legitimizing the regime, mobilizing citizens, and standardizing their behavior.
At the same time, many people were aware of the artificiality of this language. A tension arose between official rhetoric and everyday experience: the socialist ideal state, as evoked in quotations, contradicted the economy of scarcity, surveillance, and lack of freedom.
Today, these quotations may irritate, amuse, re-traumatize, or alienate. But they show how language was used to shape thinking and behavior. They remind us that political systems secure their power not only through laws or police, but also through words, images, and repeated narratives.
The bookshelf
You can browse through our bookshelf and read whatever you like. It offers space to linger and invites you to dive in deeper. We would be delighted if you only used the books in the exhibition, so that as many visitors as possible can enjoy them.
Workshop of Shared Memories
Take a piece of paper and a pen.
What memory would you like to share with this space?
What future could arise from this memory?
When you are finished, fold the piece of paper and place it in the box on the table.
The artist stores the collected memories in glass capsules and adds them to The Nest of Arachne (object to the right of the entrance). This creates a growing network of individual and shared experiences, a condensed topography of memory.
How Gen Z sees the East – Remembering, telling stories, shaping the future
35 years after reunification, Germany seems to have grown together; every generation born after 1990 seems to have grown up in a united Germany. Borders are hardly visible anymore: studying, working and traveling to all regions of the country are taken for granted. We pay the same taxes, and even pensions have technically been equalized. And yet – if you look closely, you can see that the former inner-German divide still runs through the realities of life, opportunities, and perceptions. Differences can be noticed in income, wealth, inheritance, and life expectancy – but also in less tangible areas such as everyday conversations, representation, networks, and feelings.
Looking back
The starting points for the exhibition were conversations that took place in Chemnitz, Zwickau, and Thalheim— when young and older generations came together to talk about the past, present, and future. Those conversations were not just about memories, but also about shared experiences: the struggle for visibility, for democracy, the question of whether to stay or to leave—and why. We were able to identify commonalities, learn from each other, create and experience a sense of community at a time when intergenerational spaces are becoming increasingly rare.
Looking to the East
The exhibition broadens the view further to the East and thus beyond Germany. If the West is seen as the norm and the East as a deviation from it, many insights remain undiscovered. Several other countries underwent postsocialist transformation at the same time as East Germany, grappled with similar challenges, and in some cases solved them in very different ways. It is worth taking a look at how, in Poland, as a safeguard against flooding of the housing market with foreign capital, people were given the opportunity to buy their own homes for a fraction of the market price. Or how in Czechia, small businesses in crafts, gastronomy, and retail were (re)privatized through auctions open only to citizens. Political decisions like those still have a significant impact on the views and lifestyles of young people today.
Looking ahead
This exhibition looks at the East from the perspective of the Generation Z—young people born between 1997 and 2012. Their views on transformation, origin, and identity(ies) is characterized by both distance and closeness: they are growing up in a united Germany and Europe, but their family histories, encounters, and experiences bear traces of division.
We view the Generation Z as storytellers of our time. We do not repeat old narratives but focus on unheard stories: those of Vertragsarbeiter (contract workers) or migrants, those of neighboring countries such as Poland and Czechia, those of young people who shape the East of Germany today and help create new utopias. This exhibition is our attempt to make those voices heard and weave together those experiences—into a collective and inclusive memory.
Detailed descriptions
Im Labyrynt
Luise von Cossart, (in the labyrinth) (video performance, loop; 2023)
In the vastness of the former RAW site, a single protagonist moves through a labyrinth made of scattered plaster. The paths, loops, and dead ends stretch across the entire floor of the hall—a sprawling cartography of searching. With persistent steps, she follows the lines, turns around, reorients herself. The crunching of glass, the rustling of yellowed documents, and the sound of accelerating trains form the acoustic backdrop to this tentative exploration. The central moment of the work lies in getting lost.
The wrong turns were scattered instinctively, without prior planning, creating a simultaneity of intuition and indeterminacy. The small, almost figurative form of the protagonist stands in stark contrast to the size of the hall. A visual reference to the relationship between confinement and exploration. Here, labyrinth and chance exist not as opposites, but as cooperative forces in the process of searching.
As the first work in the Schichtwechsel project, this work marks the beginning of an artistic exploration of space, orientation, and change. It arose from the experience of transition—a new city, a new place, a time of social upheaval.
This is where the search begins.
Was tun mit verblühten Blumen?
Luise von Cossart, (What to do with wilted flowers?) (paper, 46 x 68 cm; 2023)
The six-part series of works, consisting of GDR pattern sheets, shows an increasingly faded floral pattern. The starting point is a familiar, ornamental motif that has been removed layer by layer using laser technology. The pattern becomes an echo, a memory of a memory. This gradual dissolution refers to the process of social and individual aging—to the disappearance of familiarity and the simultaneous emergence of strangeness. A change in society that is noticeable not only on a political level, but also on a personal level. The series examines the tension between material surface and collective memory. The work reflects the challenges of remembering and understanding one's own history. It was created during a phase of accelerated change, when the decay of buildings—and with it the material traces of the GDR—became visible. An echo of the familiar on its way into invisibility. In this field of tension between material traces and remembered meaning, a reflection unfolds on the fragility of historical narratives and the conditions of their visibility.
Zeitkapseln oder Spuren verlorener Räume II
Luise von Cossart, (Time Capsules or Traces of Lost Spaces II) (glass, charcoal; 2023)
The work Zeitkapseln consists of three blown glass containers with several chambers, each enclosing a few pieces of coal—remnants of burned buildings on the RAW site in Halle (Saale). The capsules function as a storage object, a memento, and a snapshot between material destruction and symbolic continuity. The work tells of letting go, saying goodbye, and the changes that come with it.
The glass functions both as a boundary and a mediator. It preserves the fragment and at the same time transfers it into a new space of meaning: from trace to form, from loss to object. The collection and enclosure of the coal marks an attempt to counteract the ongoing decay with a gesture of preservation. What passes away in the material world finds a second existence in the work—as a condensed memory and as a reflection on the relationship between time, place, and matter. Von Cossart preserves the last traces of her search on site. In defiance of transience.
Spuren verlorener Räume
Luise von Cossart, (Traces of Lost Spaces) (paint and charcoal on canvas; 2024, 110x170cm)
In reduced colors ranging from deep black to white, a fragmentary view of the rooms of the former RAW site in Halle unfolds. A window with lace curtains, old neon tubes, architectural fragments—traces of a disappearing aesthetic and, at the same time, carriers of memory. A state of distortion in which space bends and changes under the weight of time.
The materiality of the work is central here: the artist works with burnt coal that she collected after a fire on the site. The carrier material thus becomes an archive itself, a repository of place and time. The transformation of the destroyed material into painterly substance is a gesture of conversion—from loss to presence, from transience to permanence. A field of tension opens between the documentation of decay and the transformation into something new.
The lace curtain that extends across the right half of the picture functions as a recurring iconic element in von Cossart's work. It refers to a culturally inscribed imagery of familiarity that has become anchored in the collective visual memory. The work negotiates questions of the persistence and constancy of the material and the possibility of preserving memory through artistic practice. It counters chaos with a moment of condensation—a form that emerges from decay and at the same time resists it.
Zwischentöne by k_einheit
Audioaufzeichnungen, 2024–2025
The audio recordings amplify the voices of the project’s participants Following the intergenerational dialogues and workshops of the “Generational Stories” project, they shared their impressions, and thoughts that did not always find their way into the conversations. Some answered specific questions, while others spoke freely about their personal experiences, emotions, or observations.
The recordings are more than documentation—they are mementos. They make audible how people interpret history and the present, what questions move them, and what hopes they carry. Each voice is a fragment of a larger whole, an echo of shared experience.
The result is a polyphonic sound archive of a European culture of remembrance that makes audible how differently people experience history and the present. The voices tell of transformation and upheaval, of family histories and social experiences that continue to have an impact today. They show how memory, identity, and belonging are renegotiated in each generation.
The recordings touch upon topics such as East German identity, the role of memory in family histories, intergenerational dialogue, staying and leaving, activism, and social change. Perspectives from Poland and Czechia also broaden the picture: socialism, transformation, religion, migration, and European solidarity appear as part of a shared but differently lived history.
Recorded events:
-
November 5, 2024: Activism connects: Generations in dialogue (Zwickau)
-
November 7, 2024: Should I stay or should I go? When life in East Germany is (im)possible (Chemnitz)
-
December 17, 2024: Questions about the future of the Ore Mountains: Stay or go? (Thalheim)
-
March 14, 2025: Workshop in Warsaw, Poland
-
May 21, 2025: Workshop in Budweis, Czech Republic
-
November 22, 2024: Workshop in Chemnitz, Germany
The voices invite you to listen—not to find answers, but to grasp the diversity of perspectives that carry our shared history.
Collagen by k_einheit
2024 - 2025
During the second phase of the project “Generational Stories: Overcoming Borders, Shaping Identity(ies)”, workshops were held in Germany, Poland, and Czechia with young people (born between 1997 and 2012). Afterwards, the participants came together for a joint online conference in the summer of 2025. Each collage, created during the workshops, tells the story of an “I” – and at the same time of a “we.” Conversations, memories, and visions have given rise to imagery in which the past and the future intertwine. Newspaper clippings, photos, words, and colors become layers of a collective memory.
The collages capture what is in flux: identity as a fluid structure, as the in-between of past and the present. They show traces of transformation – family histories, places of upheaval, ruptures and new beginnings. What remains when systems disappear? What emerges when borders open?
Like in a mosaic, personal fragments come together to form a European picture: not a closed narrative, but an open process. Memory is not archived here but continued – as an invitation to reflect on one's own history.
Workshops:
-
March 14, 2025: Workshop in Warsaw, Poland
-
May 21, 2025: Workshop in Budweis, Czech Republic
-
November 22, 2024: Workshop in Chemnitz, Germany
For the exhibition, the individual collages were brought together in a large-format graphic composition by Emilia Benedetti. The installation is reminiscent of a vertical blind—a familiar design element in many GDR living rooms that mediates between visibility and privacy. This creates a connection between private memory and collective experience.
Graphic Reordings by k_einheit
Stephanie Brittnacher, 2024; Mimi Hoang, 2024
The graphic recordings by Stephanie Brittnacher and Mimi Hoang were created as part of the “Generational Stories” project in 2024. During various intergenerational dialogues in Chemnitz and the surrounding area, the artists translated spoken words, discussions, and moods into visual language. Lines, figures, and symbols capture what was shared in the moment—thoughts, questions, and emotions that would otherwise remain volatile are transformed into visual traces.
This creates a collective memory in images: each drawing condenses what was said and heard into a narrative topography. They documented not only content, but also atmospheres—what resonates between the words. In this way, the works invite us to relive the events, to understand them and to think them through further.
The graphic recordings visualize themes that reveal the tension between origin, belonging and the future: How do generations encounter each other in their commitment and activism? What does it mean to stay in East Germany – or to leave? And how are life prospects changing in structurally weak regions such as the Erzgebirge (Ore Mountains). The images make these questions visible. They show voices, relationships, and ruptures—moments of connection as well as of separation.
The graphic recordings thus open a space for shared memory. They make dialogues tangible in which different perspectives, generations, and realities of life come together. The act of drawing itself becomes a gesture of connection – between speakers and listeners, past and present, documentation and interpretation.
Recorded events:
Stephanie Brittnacher
-
September 28, 2024: CHEMNITZER WANDELungen: Intergenerational dialogue with k_einheit (Chemnitz; in collaboration with bpb)
Mimi Hoang
-
November 5, 2024: Activism connects: Generations in dialogue (Zwickau)
-
November 7, 2024: Should I stay or should I go? When life in East Germany is (im)possible (Chemnitz; in collaboration with Jugendstil and DaMOst)
-
December 17, 2024: Questions about the future of the Ore Mountains: Stay or go? (Thalheim)
Das Nest der Arachne
Luise von Cossart, (The Nest of Arachne) (sculpture; glass, lace curtains (from the RAW site), string; 2025)
Das Nest der Arachne is created on site in dialogue between the artist and the visitors. The starting point for the work is the workshop space and lace curtains from the former RAW site, which are woven into fragile nest structures. During the exhibition, these nests are filled with small glass capsules—containers prepared by the artist and filled by the participants with personal memories, thoughts, questions, or associations.
The result is a growing structure of the individual and the communal elements, a densifying topography of shared experience. The material of the lace curtains connects the aesthetic language of the RAW site, familiar to the artist, with the current spatial situation of the workshop—a representative location of her own working methods and memories.
The work spans the entire Schichtwechsel project: it takes up the habitus of recording and retrospection, but at the same time turns its gaze to the present. The collaborative act of filling and connecting gives rise to a new approach to remembrance—not an archival one, but a living, breathing memory. The title refers to the ancient Greek term Arachne (ἀράχνη), meaning “spider,” and thus to the historical symbol of weaving and spinning as a collective, creative activity. This motif connects the cultural work of remembering with the artistic practice of interweaving. Das Nest der Arachne thus becomes a place of new beginnings for a new form of collective memory.
Inventurdifferenz
Luise von Cossart, (Inventory Discrepancy) (selection of quotes; lead typesetting on GDR paper and RAW documents; 2023 edition)
“An inventory discrepancy is a mismatch between the recorded inventory levels and the actual physical stock on hand, which can be attributed to errors, shrinkage, theft, spoilage, or other causes.” (Footnote: Google definition)
The work departs from this sober definition and transfers it into an artistic context in which difference appears as a metaphorical space of memory and questioning.
The work brings together a selection of quotations taken from the remaining documents in the archives of the former RAW in Halle (Saale). Presented in removable hanging files, they become material witnesses to past orders.
Inventurdifferenz is an attempt to make this loss visible—as the actual state that contrasts with the absent target of the past. The materiality, typography, and production method are based on the original GDR archival practices. This formal proximity creates a tension between authenticity and staging. The work appears both as a historical document and as its conscious reconstruction—a performative gesture that reveals the impossibility of an exact reproduction of history.
The quotations were selected according to their emotional intensity and their “felt truth” – according to those sentences that raise questions, cause irritation, or carry a conviction that truth is contained within them. This selection condenses the subjective dimension of the research: a search for truthfulness in the fragmentary, a groping through memory and narrative.
Inventurdifferenz thus reflects not only a historical state, but also the act of collecting, interpreting, and doubting itself. It marks the space between fact and feeling, document and fiction—and thus becomes a central commentary within the project Schichtwechsel, which addresses the question of reconstructing the past.
Phaeton, der Strahlende
Luise von Cossart, (Phaeton, the Radiant) (hanging sculpture (4 parts); glass, metal; 2025)
Throughout the room, four glass sculptures hang from the ceiling. Each form consists of a hollow glass sphere over which one or more metal rings were pulled during the creation process. These metal parts are found objects from the RAW site in Halle – remnants of technical equipment whose original functions are unclear to the artist. It is precisely this uncertainty that forms the starting point of the work: it opens up a space for hypothesis, for imaginative conclusions about a past that one was never a part of, but to which one is nevertheless exposed – in the quiet, abandoned rooms, in the untold stories of the place.
The hollow glass body of the sculpture, reminiscent of a planet, marks a material void here, to which a hypothesis about its content clings. The formal association with the shape of a planet also refers to the hypothetical existence of an additional planet in our solar system called Phaeton.
On this level, the work negotiates the artist's substantive activity and location within the Schichtwechsel project – a hypothetical approach and a view through the astronomer's telescope into her own past.
(Footnote: In the 18th century, scientist Johann Daniel Titius developed an empirical formula to describe the orbital distances of the planets known at the time in our solar system. Based on this formula, he concluded that there must be an additional planet between Mars and Jupiter—which he named Phaeton. This theory has since been disproved.)
Renovierung von verlorenen Orten
Luise von Cossart, (Renovation of Lost Places) (video performance with Annina Sarantis, projection; length 27:24 (loop); 2022)
In a hall of the former forge stands a colorfully spray-painted machine—a relic of past work and memory. In the video work, this object is transformed by two people into an abstract white state of being. As they apply layer upon layer, rain drips through the holey ceiling. The sounds of the dripping mix with the steady rhythm of their gestures. This creates a silent interplay of body, space, and material.
As the process progresses, the machine increasingly transforms into a point of contrast to its fragile surroundings. The white surface appears like a projection of the intact—an attempt to halt decay for a moment. But this act of painting over remains ambivalent: it is both a gesture of preservation and of overwriting.
The “whitewashing” thus becomes a performative act that addresses time and memory. In an almost futile attempt to turn back time, tension arises between the transformation of the object and the visible decay of the space. The act of painting over bridges the temporal gap between past and present and allows the history of the place to reappear as a physical trace.
Broszura do pobrania
Instructions in the exhibition
Lokalizacje
Każde wspomnienie ma swoje miejsce. Znajdź swoje miejsce i zaznacz je naklejką. Możesz to zrobić również poza zaznaczonymi granicami. Masz wiele miejsc związanych z Twoimi wspomnieniami? Zostaw kilka naklejek.
Krok po kroku wypełniamy puste przestrzenie miejscami związanymi z wspomnieniami.
Jestem …
Tożsamość można rozumieć jako odpowiedź na pytanie “kim jestem?”. Powstaje ona w wyniku wzajemnego oddziaływania między naszym wnętrzem a społecznym zewnętrzem, które nas kształtuje. Tożsamość nie jest sztywną konstrukcją. Jest to ciągły proces negocjacji i lokalizacji.
Wspólne dzieło „Jestem…” uwidacznia ten proces. Pokazuje, jak różnorodne mogą być przynależności: regionalne, kulturowe, rodzinne, społeczne. Nigdy nie jesteśmy tylko jedną, ale zawsze wieloma jednocześnie.
Nici nakładają się na siebie, przeplatają się, krzyżują. W ten sposób powstaje zbiorowy obraz, w którym łączą się osobiste biografie i cechy wspólne dla różnych pokoleń.
Jak to działa:
Wybierz kolor, który symbolicznie reprezentuje Twoje pokolenie. Za pomocą tego koloru zaznacz wszystkie swoje poczucia przynależności wzdłuż wyznaczonych punktów.
Razem jesteśmy nieograniczeni
Niuanse (nagrania, 2024)
Po dialogach międzypokoleniowych i warsztatach w Niemczech, Polsce i Czechach nagraliśmy głosy uczestników. Dzięki nim można usłyszeć, jak ludzie interpretują historię i teraźniejszość, jakie pytania ich nurtują i jakie mają nadzieje. Każdy głos jest fragmentem większej całości, echem wspólnego doświadczenia.
Weź słuchawki i pozwól, aby głosy przemówiły do Ciebie.
—---------
Podkład muzyczny wystawy.
Ta playlista zawiera wasze piosenki o miejscach, które miały na was wpływ, o przyszłości, którą sobie wyobrażacie, o Wschodzie, który można opowiedzieć na nowo.
Dodaj swoją piosenkę i stań się częścią słyszalnego „my”!
Tutaj znajdziesz playlistę:
Kolaże (2024 - 2025)
Kolaże powstały podczas czterech warsztatów w Niemczech, Polsce i Czechach. Celem tych warsztatów było zbadanie socjalizmu, transformacji po 1989 roku oraz możliwych przyszłych scenariuszy w kontekście krajowym i europejskim. Uczestnicy podeszli do kwestii historii, pamięci i tożsamości w sposób osobisty.
W Chemnitz (Niemcy) odbyła się otwarta dyskusja na temat tożsamości w kontekście konfliktu między doświadczeniami wschodnioniemieckimi a perspektywą europejską. Zastanawiano się również nad wpływem transformacji na życie uczestników.
W Warszawie (Polska) uczestnicy pracowali z prywatnymi fotografiami z końca lat 80. i początku lat 90. Wcielili się w role osób lub przedmiotów przedstawionych na zdjęciach, sformułowali swoje nadzieje i oczekiwania związane z okresem przemian oraz rozważali te myśli z dzisiejszej perspektywy.
W Czeskich Budziejowicach (Czechy) skupiono się na pytaniu: „Jakie historie chcemy opowiedzieć?”. Uczestnicy pracowali nad tematami lub emocjami, które stały się dla nich znaczące podczas warsztatów, i przełożyli je na własne narracje wizualne.
Poświęć chwilę, aby przyjrzeć się tym fragmentom, podnieść je i zbadać.
Zapisy graficzne
Stephanie Brittnacher, 2024; Mimi Hoang, 2024
Prezentowane zapisy graficzne powstały w ramach dialogów międzypokoleniowych. Podczas tych spotkań ludzie w różnym wieku spotykali się, aby rozmawiać o kwestiach dotyczących teraźniejszości, wspomnieniach z przeszłości i wyobrażeniach o przyszłości.
Artystki Stephanie Brittnacher i Mimi Hoang na żywo przekładały różnorodne myśli, wypowiedzi i emocje uczestników na formaty wizualne. W ten sposób powstały zapisy graficzne, które uwidaczniają rozmowy i zachowują ich dynamikę, otwartość i różnorodność głosów.
Inventurdifferenz
różnica inwentaryzacyjna; wybór cytatów; skład ołowiowy na papierze z NRD i dokumentach RAW; wydanie 2023
Wystawione cytaty pochodzą z materiałów informacyjnych dla pracowników zakładu naprawy taboru kolejowego (RAW) w Halle (Saale). Były one częścią kompleksowego systemu propagandowego, którego celem było przekazywanie socjalistycznego światopoglądu, budowanie poparcia dla państwa i sprawowanie kontroli społecznej.
W NRD komunikacja polityczna miała wpływ na prawie wszystkie dziedziny życia: szkołę, pracę, czas wolny, media i sztukę. Treści publikowane przez państwo miały nie tylko informować, ale także budować więzi emocjonalne i przekazywać poczucie wspólnej misji. Język ten miał służyć identyfikacji z państwem i odgraniczeniu się od Zachodu, a w szczególności od Republiki Federalnej Niemiec. Propaganda w NRD pełniła zatem wiele funkcji: legitymizację władzy, mobilizację obywateli oraz standaryzację ich zachowań.
Jednocześnie wiele osób było świadomych sztuczności tego języka. Pomiędzy oficjalną retoryką a codziennym doświadczeniem pojawił się konflikt: socjalistyczne państwo idealne, jak przedstawiano je w cytatach, stało w sprzeczności z gospodarką niedoboru, inwigilacją i brakiem wolności.
Dzisiaj cytaty te mogą irytować, bawić, ponownie wywoływać traumę lub dziwić. Pokazują one jednak, w jaki sposób język był wykorzystywany do kształtowania myślenia i zachowań. Przypominają one, że systemy polityczne zabezpieczają swoją władzę nie tylko za pomocą praw czy policji, ale także za pomocą słów, obrazów i powtarzanych narracji.
Regał z książkami
Możesz przeglądać i czytać książki z naszego regału. Zapewnia on miejsce do odpoczynku i zachęca do głębszego zanurzenia się w lekturze. Będziemy wdzięczni, jeśli będziesz korzystać z książek wyłącznie na terenie wystawy, aby jak najwięcej osób mogło czerpać z nich radość.
Warsztaty wspólnej pamięci
Weź kartkę papieru i długopis.
Jakim wspomnieniem chcesz podzielić się z tym miejscem?
Jaka przyszłość może wyniknąć z tego wspomnienia?
Kiedy skończysz, złóż kartkę i włóż ją do pudełka na stole.
Artystka stopniowo przechowuje zebrane wspomnienia w szklanych kapsułkach i dodaje je do Gniazda Arachne (obiekt po prawej stronie wejścia). W ten sposób powstaje rosnąca sieć indywidualnych i wspólnych doświadczeń, zagęszczona topografia pamięci.
Jak pokolenie Z postrzega Wschód – pamięć, opowieści, kształtowanie
35 lat po zjednoczeniu Niemiec, kraj wydaje się zintegrowany; każde pokolenie urodzone po 1990 roku dorasta w zjednoczonych Niemczech. Granice są już prawie niewidoczne: Studiujemy, pracujemy i podróżujemy po wszystkich regionach kraju. Płacimy takie same podatki, wyrównano nawet emerytury. A jednak – przy bliższym spojrzeniu można zauważyć, że dawna granica wewnątrzniemiecka dalej przebiega przez realia życia, szanse i wzajemne postrzeganie. Różnice widać w dochodach, majątku lub średniej długości życia – ale także w mniej namacalnych obszarach, takich jak reprezentacja na szczeblach politycznych, ekonomicznych i wojskowych, sieci kontaktów i uczucia.
Spoglądamy wstecz
Punktem wyjścia dla wystawy były rozmowy w Chemnitz, Zwickau i Thalheim – miejscach, w których młode i starsze pokolenia spotkały się, aby porozmawiać o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Nie chodziło tylko o wspomnienia, ale o wspólne doświadczenia: o walkę o widoczność własnych historii i zasług, o demokrację, o pytanie, czy i jak można zostać lub odejść – i dlaczego. Udało nam się znaleźć wspólne punkty, wyciągnąć wnioski i stworzyć oraz doświadczyć poczucia wspólnoty w czasach, w których przestrzenie międzypokoleniowe stają się coraz rzadsze.
Spoglądamy na Wschód
Wystawa poszerza spojrzenie na Wschód, a tym samym poza granice Niemiec. Jeśli zachód Niemiec postrzegany jest jako norma, a Wschód jako odstępstwo od niej, wiele spostrzeżeń pozostaje nieodkrytych. Tymczasem wiele państw przechodziło transformację w tym samym czasie co Niemcy Wschodnie, borykało się z podobnymi wyzwaniami, ale częściowo rozwiązywało je w zupełnie inny sposób. Warto przyjrzeć się, jak w Polsce, w celu ochrony przed zalaniem rynku mieszkaniowego kapitałem obcym, dano ludziom możliwość zakupu mieszkań, w których mieszkali, za ułamek ceny rynkowej. Albo jak w Czechach, poprzez aukcje przeznaczone wyłącznie dla obywateli, (ponownie) sprywatyzowano małe przedsiębiorstwa rzemieślnicze, gastronomiczne i handlowe. Wciąż wpływa to na dzisiejsze życie i punkty widzenia młodych osób.
Patrzymy w przyszłość
Wystawa spogląda na Wschód z perspektywy pokolenia Z – młodych osób urodzonych w latach 1997-2022. Ich spojrzenie na transformację, pochodzenie i tożsamość charakteryzuje się jednocześnie dystansem i bliskością: dorastają w zjednoczonych Niemczech i Europie, ale historie ich rodzin, spotkania i doświadczenia noszą ślady podziału.
Postrzegamy pokolenie Z jako narratora swoich czasów. Nie powtarza ono starych narracji, ale skupia się na nieznanych historiach: pracowników kontraktowych lub migrantów z sąsiednich krajów, takich jak Polska i Czechy, młodych ludzi, którzy kształtują dzisiejsze Niemcz Wschodnie i współtworzą nowe utopie. Wystawa ta jest naszą próbą stworzenia przestrzeni dla tych głosów i połączenia doświadczeń – w zbiorową, otwartą pamięć.
Szczegółowy opis dzieła
Im Labyrynt
Luise von Cossart, (w labiryncie, performance na wideo, 2023)
W ogromnej przestrzeni dawnego terenu RAW pojedyncza bohaterka porusza się po labiryncie usianym gipsem. Ścieżki, pętle i ślepe zaułki ciągną się przez całą podłogę hali tworząc rozległą kartografię poszukiwań. Wytrwałymi krokami podąża za liniami, zawraca, zmienia orientację. Chrzęst szkła, szelest pożółkłych papierów i stłumiony szum przyspieszających pociągów tworzą akustyczne tło dla tej nieśmiałej eksploracji. Centralnym momentem pracy jest zagubienie.
Błędne zakręty zostały rozrzucone instynktownie, bez wcześniejszego planowania, tworząc jednoczesną intuicję i nieokreśloność. Niewielka postać głównej bohaterki wyraźnie kontrastuje z wielkością hali. Wizualne odniesienie do relacji między zamknięciem a eksploracją. Labirynt i przypadek nie istnieją tutaj jako przeciwieństwa, ale jako współpracujące siły w procesie poszukiwania.
Jako pierwsza praca w projekcie Schichtwechsel wyznacza początek artystycznej eksploracji przestrzeni, orientacji i zmiany. Powstała z doświadczenia przejścia - nowego miasta, nowego miejsca, czasu społecznych wstrząsów.
Tu zaczynają się poszukiwania.
Was tun mit verblühten Blumen?
Luise von Cossart, (Co zrobić z przekwitniętymi kwiatami?, papier, 46 x 68 cm; 2023)
Sześcioczęściowa seria prac, składająca się z NRD-owskich arkuszy wzorów, przedstawia coraz bardziej wyblakły kwiatowy wzór. Punktem wyjścia jest znany motyw ornamentalny, który został usunięty warstwa po warstwie za pomocą technologii laserowej. Wzór staje się echem, wspomnieniem wspomnienia. Ten stopniowy rozpad odnosi się do procesu społecznego i indywidualnego starzenia się - do zanikania bliskości i jednoczesnego pojawiania się obcości. Zmiana w społeczeństwie, którą można odczuć nie tylko na poziomie politycznym, ale także prywatnym. Bada napięcie między powierzchnią materialną a pamięcią zbiorową. Praca odzwierciedla wyzwania związane z pamięcią i zrozumieniem własnej historii. Powstała w fazie przyspieszonych zmian, kiedy rozpad budynków - a wraz z nim materialnych śladów NRD - stał się widoczny. Echo tego, co znajome, w drodze do tego, co niewidzialne. W tym konflikcie między materialnymi śladami a zapamiętanym znaczeniem rozwija się refleksja nad kruchością historycznych narracji i warunkami ich widoczności.
Zeitkapseln oder Spuren verlorener Räume II
Luise von Cossart, (Kapsuły czasu lub ślady utraconych przestrzeni II, szkło, węgiel; 2023)
Praca Zeitkapseln składa się z trzech pojemników z dmuchanego szkła z kilkoma komorami, z których każda zawiera kilka kawałków węgla - pozostałości spalonych budynków z terenu RAW w Halle (Saale). Kapsuły funkcjonują jako obiekty do przechowywania, jako pamiątki i jako migawki między materialnym zniszczeniem a symboliczną ciągłością. Praca opowiada o opuszczaniu, żegnaniu się i zmianach, które idą z tym w parze.
Szkło działa zarówno jako granica, jak i mediator. Zachowuje fragment i jednocześnie przenosi go w nową przestrzeń znaczeniową: od śladu do formy, od straty do obiektu. Zebranie i zamknięcie węgla oznaczają próbę wykonania gestu ochrony przed postępującym rozkładem. To, co przemija w świecie materialnym, znajduje w tej pracy drugie istnienie - jako skondensowana pamięć i refleksja nad związkiem między czasem, miejscem i materiałem. Von Cossart zachowuje ostatnie ślady swoich poszukiwań. Na przekór przemijaniu.
Spuren verlorener Räume
Luise von Cossart, (Ślady utraconych przestrzeni, kolor i węgiel na płótnie; 2024, 110x170cm)
Fragmentaryczny widok pomieszczeń dawnego zakładu RAW w Halle rozwija się w zredukowanych kolorach między głęboką czernią a połyskującą bielą. Okno z koronkową zasłoną, stare neony, fragmenty architektury - ślady zanikającej estetyki i jednocześnie nośniki pamięci. Stan zniekształcenia, w którym przestrzeń jest wygięta i zmieniona przez ciężar czasu.
Materialność pracy jest tu kluczowa: artystka szkicuje spalonym węglem, który zebrała po pożarze na miejscu. Sam materiał nośny staje się archiwum, magazynem miejsca i czasu. Przekształcenie zniszczonego materiału w malarską substancję jest gestem transformacji - od utraty do obecności, od przemijania do trwałości. Otwiera się sprzeczność między dokumentacją rozpadu a transformacją w coś nowego.
Koronkowa zasłona, która rozciąga się po prawej stronie obrazu, funkcjonuje jako powracający element ikoniczny w twórczości Von Cossart. Odnosi się do kulturowo wpisanego obrazu swojskości, który zakotwiczył się w zbiorowej pamięci wizualnej. Praca porusza kwestie trwałości i ciągłości materiału oraz możliwości zachowania pamięci poprzez praktykę artystyczną. Przeciwstawia chaos momentowi kondensacji - formie, która wyłania się z rozkładu i jednocześnie mu się opiera.
niuanse by k_einheit
Audioaufzeichnungen, 2024–2025
Nagrania audio dają przestrzeń głosom osób uczestniczących i odwiedzających. Po międzypokoleniowych dialogach i warsztatach w ramach projektu Generationsgeschichten rozmawiali oni o swoich wrażeniach, doświadczeniach i przemyśleniach po wydarzeniach. Niektórzy odpowiadali na konkretne pytania, inni swobodnie mówili o osobistych doświadczeniach, emocjach czy obserwacjach.
Nagrania są czymś więcej niż tylko dokumentacją - to pamiątki. Pokazują, jak ludzie interpretują historię i teraźniejszość, jakie pytania ich nurtują i jakie nadzieje w sobie noszą. Każdy głos jest fragmentem większej całości, echem wspólnych doświadczeń.
Rezultatem jest polifoniczne archiwum dźwiękowe europejskiej kultury pamięci, które pozwala usłyszeć, jak różnie ludzie doświadczają przeszłości i teraźniejszości. Głosy opowiadają o transformacji i wstrząsach, o historiach rodzinnych i doświadczeniach społecznych, które nadal mają wpływ na współczesność. Pokazują, jak pamięć, tożsamość i przynależność są renegocjowane w każdym pokoleniu.
Nagrania obejmują takie tematy jak tożsamość wschodnioniemiecka, rola pamięci w historiach rodzinnych, pokolenia w dialogu, pozostawanie i wyjeżdżanie, aktywizm i zmiany społeczne. Perspektywy z Polski i Czech również poszerzają obraz: socjalizm, transformacja, religia, migracja i solidarność europejska pojawiają się jako część wspólnej, ale różnie przeżywanej historii.
Nagrane wydarzenia:
-
05 listopada 2024: Aktywizm łączy: Pokolenia w dialogu (Zwickau)
-
07 listopada 2024: Zostać czy wyjechać? Kiedy życie w Niemczech Wschodnich jest (nie)możliwe (Chemnitz)
-
17 grudnia 2024: : Pytania o przyszłość w Rudawach/Erzgebirge: Zostać czy wyjechać? (Thalheim)
-
14 marca 2025: Warsztaty w Warszawie, Polska
-
21 maja 2025: Warsztaty w Czeskich Budziejowicach, Republika Czeska
-
22 listopada 2024: Warsztaty w Chemnitz, Niemcy
Głosy zapraszają do słuchania - nie po to, by znaleźć odpowiedzi, ale by zrozumieć różnorodność perspektyw, które leżą u podstaw naszej wspólnej historii.
Kolaże by k_einheit
2024 - 2025
W drugiej fazie projektu "Generationsgeschichten: Pokonywanie granic, kształtowanie tożsamości" w Niemczech, Polsce i Czechach odbyły się warsztaty z udziałem młodych ludzi (roczniki 1997-2012). Uczestnicy spotkali się następnie na wspólnej konferencji online latem 2025 roku. Każdy kolaż opowiada o osobie "ja" - a jednocześnie o osobach "my". Rozmowy, wspomnienia i wizje stworzyły obrazowe przestrzenie, w których przeszłość przeplata się z przyszłością. Fragmenty gazet, zdjęcia, słowa i kolory stają się warstwami zbiorowej pamięci.
Kolaże uchwyciły to, co się zmienia: Tożsamość jako ruchoma struktura, jako przestrzeń pomiędzy przeszłością a teraźniejszością. Pokazują ślady transformacji - historie rodzinne, miejsca wstrząsów, zerwania i nowe początki. Co pozostaje, gdy systemy znikają? Co pojawia się, gdy granice się otwierają?
Jak mozaika, osobiste fragmenty łączą się, tworząc europejski obraz: nie zamkniętą narrację, ale otwarty proces. Pamięć nie jest tu archiwizowana, ale kontynuowana - jako zaproszenie do myślenia o własnej historii.
Organizowane warsztaty:
-
14 marca 2025: Warsztaty w Warszawie, Polska
-
21 maja 2025: Warsztaty w Czeskich Budziejowicach, Republika Czeska
-
22 listopada 2024: Warsztaty w Chemnitz, Niemcy
Na potrzeby wystawy poszczególne kolaże zostały połączone w wielkoformatową kompozycję graficzną autorstwa Emilii Benedetti. Forma instalacji przypomina pionową żaluzję - znany element wystroju wielu pomieszczeń mieszkalnych w NRD, który pośredniczy między wglądem a zasłonięciem. Tworzy to połączenie między prywatną pamięcią a wspólnym doświadczeniem.
Graphic Reordings by k_einheit (zapisy graficzne)
Stephanie Brittnacher, 2024; Mimi Hoang, 2024
Zapisy graficzne autorstwa Stephanie Brittnacher i Mimi Hoang powstały w ramach projektu "Generationsgeschichten" w 2024 roku. Podczas różnych dialogów międzypokoleniowych w Chemnitz i okolicach artystki przełożyły wypowiadane słowa, dyskusje i nastroje na język wizualny. Linie, figury i symbole uchwyciły to, czym podzieliły się osoby w danym momencie - myśli, pytania i emocje, które w przeciwnym razie byłyby ulotne, zostały przekształcone w wizualne ślady.
Tworzy to zbiorową pamięć w obrazach: Każdy rysunek kondensuje to, co zostało powiedziane i usłyszane, w narracyjną topografię. Dokumentują nie tylko treść, ale także atmosferę - to, co rezonuje między słowami. W ten sposób prace zapraszają widza do ponownego przeżycia, prześledzenia i refleksji nad wydarzeniami.
Zapisy graficzne wizualizują tematy, które uwidaczniają konflikt między pochodzeniem, przynależnością i przyszłością: W jaki sposób pokolenia spotykają się w swoim zaangażowaniu i aktywizmie? Co to znaczy pozostać w Niemczech Wschodnich - lub je opuścić? I jak zmieniają się perspektywy życiowe w słabych strukturalnie regionach, takich jak Erzgebirge (Rudawy)? Grafiki uwidaczniają te pytania. Pokazują głosy, relacje i pęknięcia - zarówno momenty solidarności, jak i momenty separacji.
Zapisy graficzne otwierają w ten sposób przestrzeń dla wspólnej pamięci. Umożliwiają dialog, w którym spotykają się różne perspektywy, pokolenia i realia życia. Sam rysunek staje się gestem połączenia - między mówcami i słuchaczami, przeszłością i teraźniejszością, dokumentacją i interpretacją.
Wydarzenia utrwalone:
-
Stephanie Brittnacher
-
28 września 2024: CHEMNITZER WANDELungen: Dialog międzypokoleniowy z k_einheit (Chemnitz; wspólnie z bpb)
-
-
Mimi Hoang
-
05 listopada 2024: Aktywizm łączy: Pokolenia w dialogu (Zwickau)
-
07 listopada 2024: Zostać czy wyjechać? Kiedy życie w Niemczech Wschodnich jest (nie)możliwe (Chemnitz; wspólnie z Jugendstil i DaMOst)
-
17 grudnia 2024: Pytania o przyszłość w Rudawach/Erzgebirge: Zostać czy wyjechać? (Thalheim)
-
Das Nest der Arachne
Luise von Cossart, (Gniazdo Arachne, rzeźba; szkło, koronkowe zasłony (z witryny RAW), lina; 2025)
Das Nest der Arachne powstaje na miejscu w dialogu między artystką a zwiedzającymi. Punktem wyjścia pracy jest przestrzeń warsztatu i rozciągnięte koronkowe zasłony z dawnej siedziby RAW, które są wplecione w delikatne struktury gniazda. W trakcie trwania wystawy gniazda te są wypełniane małymi szklanymi kapsułkami - pojemnikami przygotowanymi przez artystkę i oznaczonymi przez uczestników osobistymi wspomnieniami, myślami, pytaniami lub skojarzeniami.
Tworzy to rosnącą strukturę tego, co indywidualne i wspólnotowe, kondensującą topografię wspólnego doświadczenia. Materiał koronkowych zasłon łączy estetyczny język terenu RAW, znajomy artystce, z aktualną sytuacją przestrzenną warsztatu - reprezentatywnym miejscem jej własnych metod pracy i wspomnień.
Praca obejmuje cały projekt Schichtwechsel: podejmuje habitus retencji i retrospektywy, ale jednocześnie kieruje wzrok na teraźniejszość. Wspólny akt wypełniania i łączenia tworzy nowe podejście do zapamiętywania - nie archiwizowania, ale żywej, oddychającej pamięci. Tytuł odnosi się do starożytnego greckiego terminu arachne (ἀράχνη), oznaczającego "pająka", a tym samym do historycznego symbolu tkania i przędzenia jako zbiorowej, twórczej aktywności. Motyw ten łączy kulturową pracę pamięci z artystyczną praktyką tkania. Das Nest der Arachne staje się zatem miejscem nowych początków dla nowej formy pamięci zbiorowej.
Inventurdifferenz
Luise von Cossart, (Różnica inwentaryzacyjna, wybór cytatów; skład ołowiowy na papierze z NRD i dokumentach RAW; wydanie 2023)
"Różnica inwentaryzacyjna to niezgodność między stanem faktycznym a stanem ewidencyjnym, która wynika z błędów, kradzieży, zepsucia się lub innych przyczyn". (Przypis: definicja Google)
Praca odchodzi od tej chłodnej definicji i przenosi ją do kontekstu artystycznego, w którym różnica pojawia się jako metaforyczna przestrzeń pamięci i kwestionowania.
Praca zawiera wybór cytatów zaczerpniętych z pozostałych dokumentów z archiwów byłego RAW w Halle (Saale). Zaprezentowane w zdejmowanych teczkach wiszących, stają się materialnymi świadkami minionych porządków.
Inventurdifferenz postrzega siebie jako próbę uwidocznienia tej straty - jako rzeczywisty stan, który konfrontuje się z nieobecnym stanem ewidencyjnym przeszłości. Materialność, typografia i metody produkcji oparte są na oryginalnych praktykach archiwalnych NRD. Ta formalna bliskość tworzy napięcie między autentycznością a inscenizacją. Praca jawi się jednocześnie jako dokument historyczny i jego celowa rekonstrukcja - performatywny gest, który ujawnia niemożność dokładnego odtworzenia historii.
Cytaty zostały wybrane zgodnie z ich emocjonalną intensywnością i ich "subiektywną prawdą" - zgodnie z tymi zdaniami, które budzą pytania, wywołują irytację lub niosą ze sobą przekonanie, że prawda jest w nich zamknięta. W tej selekcji skondensowany jest subiektywny wymiar badań: poszukiwanie prawdziwości we fragmentaryczności, przeczesywanie pamięci i narracji.
Inventurdifferenz odzwierciedla zatem nie tylko stan historyczny, ale także sam akt gromadzenia, interpretowania i wątpienia. Wyznacza przestrzeń między faktem a uczuciem, dokumentem a fikcją - i tym samym staje się centralnym komentarzem w ramach projektu Schichtwechsel, który porusza kwestię rekonstrukcji przeszłości.
Phaeton, der Strahlende
Luise von Cossart, (Faeton Promieniujący, wisząca rzeźba (4-częściowa); szkło, metal; 2025)
Cztery szklane rzeźby zwisają z sufitu w całym pomieszczeniu. Każda forma składa się z wydrążonej szklanej kuli, na którą podczas procesu tworzenia naciągnięto jeden lub więcej metalowych pierścieni. Te metalowe części to znalezione przedmioty z zakładu RAW w Halle - pozostałości sprzętu technicznego, którego pierwotne funkcje są dla artystki niejasne. To właśnie ta niepewność stanowi punkt wyjścia pracy: otwiera przestrzeń hipotezy, wyobrażeniowego wnioskowania o przeszłości, której nigdy nie byliśmy częścią, ale na którą jesteśmy narażeni - w cichych, opuszczonych przestrzeniach, w nieopowiedzianych historiach tego miejsca.
Wydrążony szklany korpus rzeźby, przypominający planetę, obrazuje tu materialną pustkę, w której zagnieżdża się hipoteza treści. Formalne skojarzenie z kształtem planety odnosi się również do hipotetycznego istnienia dodatkowej planety w naszym układzie słonecznym o nazwie Faeton.
Na tym poziomie praca pozycjonuje artystkę i jej pracę merytoryczną w ramach projektu Schichtwechsel - hipotetyczne podejście i spojrzenie przez teleskop astronoma w jego własną przeszłość.
Przypis: W XVIII wieku naukowiec Johann Daniel Titius opracował empiryczną formułę opisującą odległości orbitalne znanych wówczas planet w naszym Układzie Słonecznym. Na podstawie tego wzoru doszedł do wniosku, że między Marsem a Jowiszem powinna znajdować się dodatkowa planeta, którą nazwał Faeton. Teoria ta została obalona.
Renovierung von verlorenen Orten
Luise von Cossart, (Renowacja utraconych miejsc, performance na wideo z Anniną Sarantis, projekcja; pętla; 2022)
W hali dawnej kuźni stoi kolorowo pomalowana sprayem maszyna - relikt dawnej pracy i pamięci. W pracy wideo obiekt ten jest przekształcany w abstrakcyjny biały kztałt przez dwie osoby. Gdy nakładają warstwę za warstwą, deszcz kapie przez perforowany sufit. Dźwięk kapiącego deszczu miesza się ze stałym rytmem ich gestów. Rezultatem jest cicha gra ciała, przestrzeni i materiału.
W miarę postępu procesu maszyna jest coraz bardziej przekształcana w punkt kontrastujący z kruchym otoczeniem. Biała powierzchnia wygląda jak projekcja tego, co nienaruszone - próba zatrzymania na chwilę rozkładu. Jednak ten akt przemalowania pozostaje ambiwalentny: jest to zarówno gest zachowania, jak i przeobrażenia.
"Wybielanie" staje się zatem aktem performatywnym, który tematyzuje czas i pamięć. W niemal daremnej próbie cofnięcia czasu pojawia się napięcie między zmianą obiektu a widocznym rozpadem przestrzeni. Akt zamalowywania wypełnia czasową lukę między przeszłością a teraźniejszością i pozwala historii miejsca pojawić się ponownie jako fizyczny ślad.